Port mạng là gì? Vai trò và phân loại Port mạng phổ biến

Trong thế giới mạng máy tính, việc truyền tải và quản lý dữ liệu một cách chính xác và an toàn là yếu tố then chốt để đảm bảo hiệu suất và bảo mật hệ thống. Một trong những khái niệm cơ bản nhưng vô cùng quan trọng trong quá trình này chính là port mạng. Port mạng đóng vai trò như một “cửa ngõ” giúp phân loại, định tuyến và kiểm soát các gói dữ liệu đi vào và ra khỏi thiết bị, từ đó tạo điều kiện thuận lợi cho việc giao tiếp giữa các ứng dụng và dịch vụ trên mạng. Trong bài viết này, Digitech JSC sẽ cùng bạn tìm hiểu chi tiết xem Port mạng là gì? Hướng dẫn cách phân loại Port mạng phổ biến hiện nay trên thị trường.

Port mạng là gì?

Port mạng, hay còn gọi là Port hay cổng mạng, là một thuật ngữ trong công nghệ thông tin dùng để chỉ một cổng giao tiếp hoặc điểm truy cập trên một thiết bị mạng hoặc máy tính, giúp định tuyến và phân loại các gói dữ liệu đi vào hoặc ra khỏi hệ thống. Mỗi port được đánh số từ 0 đến 65535 và hoạt động như một “cổng” để các dịch vụ và ứng dụng trên thiết bị có thể gửi và nhận dữ liệu qua mạng.

Vai trò của Port mạng

Vai trò của Port mạng rất quan trọng trong việc quản lý và bảo mật giao tiếp dữ liệu trên mạng. Cụ thể, các vai trò chính của Port mạng bao gồm:

Xác định địa chỉ truy cập của các tập tin và dịch vụ:

Mỗi dịch vụ hoặc tập tin trên một thiết bị mạng được gán một số port duy nhất, giúp các thiết bị khác dễ dàng tìm kiếm và truy cập chính xác dịch vụ đó dựa trên số port tương ứng.

Chọn lọc và truyền tải dữ liệu:

Port giúp phân loại và chuyển tiếp dữ liệu đến đúng ứng dụng hoặc dịch vụ trên thiết bị. Nó kiểm soát các gói tin đi vào và ra khỏi thiết bị dựa trên số port, từ đó đảm bảo chỉ các gói tin an toàn mới được phép truy cập, còn các gói tin không xác định hoặc nguy hiểm bị từ chối.

Bảo mật mạng hiệu quả hơn:

Port hoạt động như một “người gác cổng”, giúp phát hiện và ngăn chặn các gói tin chứa virus, mã độc hoặc các truy cập trái phép. Các tường lửa (firewall) sử dụng port để thiết lập các quy tắc cho phép hoặc chặn lưu lượng mạng, bảo vệ hệ thống khỏi các mối đe dọa.

Quản lý kết nối mạng:

Port hỗ trợ điều phối lưu lượng mạng và quản lý các kết nối giữa các thiết bị và ứng dụng khác nhau trong mạng, giúp các kết nối được thiết lập và duy trì hiệu quả.

Phân phối dịch vụ và ứng dụng:

Port cho phép nhiều dịch vụ khác nhau cùng hoạt động trên một địa chỉ IP bằng cách phân biệt các dịch vụ qua số port riêng biệt, ví dụ như HTTP (port 80), HTTPS (port 443), FTP (port 21), SSH (port 22).

Ứng dụng trong các công nghệ mạng:

Port được sử dụng trong các hệ thống như firewall, VPN, server hosting, truy cập từ xa (SSH, RDP), và các thiết bị IoT để đảm bảo giao tiếp an toàn và hiệu quả.

Tóm lại, port mạng không chỉ giúp định tuyến và phân loại dữ liệu đến đúng dịch vụ mà còn đóng vai trò then chốt trong việc bảo vệ an toàn và quản lý lưu lượng mạng hiệu quả.

Phân loại Port mạng phổ biến

Phân loại Port mạng phổ biến được chia thành hai nhóm chính dựa trên bản chất và chức năng, cũng như theo phạm vi số hiệu port như sau:

Phân loại theo bản chất

Port vật lý (Physical Port):

• Là các cổng kết nối vật lý trên thiết bị phần cứng, dùng để kết nối các thiết bị ngoại vi hoặc mạng. Ví dụ:
• Cổng USB (Universal Serial Bus) dùng để kết nối chuột, bàn phím, ổ cứng ngoài.
• Cổng HDMI (High-Definition Multimedia Interface) dùng truyền tải hình ảnh và âm thanh chất lượng cao.
• Cổng Ethernet (RJ-45) dùng để kết nối mạng LAN với tốc độ cao.
• Cổng VGA, DisplayPort cũng là các port vật lý dùng truyền tín hiệu video và âm thanh.

Port phần mềm (Logical/Software Port):

Là các cổng ảo được sử dụng trong giao tiếp mạng để phân biệt các dịch vụ và ứng dụng khác nhau trên cùng một địa chỉ IP. Mỗi port phần mềm có một số hiệu từ 0 đến 65535, dùng trong các giao thức TCP/UDP để định tuyến dữ liệu. Ví dụ:

• Port 80 cho HTTP (truy cập web không mã hóa).
• Port 443 cho HTTPS (truy cập web mã hóa).
• Port 21 cho FTP (truyền tệp).
• Port 25 cho SMTP (gửi email).

Porting phần mềm:

Đây là thuật ngữ khác, chỉ quá trình chuyển đổi phần mềm từ nền tảng này sang nền tảng khác, không phải là loại port trong mạng.

Phân loại theo phạm vi số hiệu port (theo IANA)

Port phần mềm được chia làm 3 nhóm chính dựa trên số hiệu port:

Loại Port	Phạm vi số hiệu port	Mục đích và đặc điểm
Well Known Port (WKP)	0 – 1023	Dành cho các dịch vụ mạng chuẩn và phổ biến như HTTP (80), FTP (21), SMTP (25), Telnet (23). Các port này được quản lý và đăng ký bởi IANA.
Registered Port (RP)	1024 – 49151	Dành cho các dịch vụ và ứng dụng được đăng ký với IANA, thường là các ứng dụng thương mại hoặc phần mềm đặc thù.
Dynamic/Private Port (D/PP)	49152 – 65535	Dùng cho các kết nối tạm thời hoặc cá nhân, không cần đăng ký với IANA, thường được hệ điều hành tự động cấp phát khi thiết lập kết nối mạng.

Ví dụ một số port phổ biến trong các nhóm này:

• WKP: 80 (HTTP), 21 (FTP), 25 (SMTP), 110 (POP3), 143 (IMAP), 443 (HTTPS)
• RP: 3306 (MySQL), 1433 (Microsoft SQL Server), 691 (MS Exchange)
• D/PP: Các port dùng cho kết nối động, không cố định

Tóm lại, phân loại port mạng phổ biến bao gồm:

• Theo bản chất: Port vật lý (cổng kết nối phần cứng) và Port phần mềm (cổng logic trong giao tiếp mạng).
• Theo phạm vi số hiệu: Well Known Port (0-1023), Registered Port (1024-49151), Dynamic/Private Port (49152-65535).

Đây là cách phân loại giúp quản lý và sử dụng port hiệu quả trong các hệ thống mạng và thiết bị hiện nay.

Ứng dụng của Port mạng là gì?

Ứng dụng thực tế của Port mạng rất đa dạng và thiết yếu trong nhiều lĩnh vực công nghệ hiện nay, bao gồm:

Firewall (Tường lửa):

Port được sử dụng để kiểm soát lưu lượng mạng vào và ra. Các quy tắc firewall dựa trên số port cho phép hoặc chặn các kết nối cụ thể, giúp bảo vệ hệ thống khỏi các mối đe dọa mạng. Ví dụ, firewall có thể chặn port 23 để ngăn tấn công qua Telnet hoặc chỉ cho phép port 443 để giao tiếp an toàn qua HTTPS.

VPN (Mạng riêng ảo):

Các giao thức VPN sử dụng các port cụ thể để thiết lập kết nối bảo mật giữa các thiết bị. Ví dụ, OpenVPN thường dùng port 1194 UDP, còn L2TP/IPSec dùng các port 1701, 500 và 4500.

Server Hosting và Dịch vụ mạng:

Port giúp phân biệt các dịch vụ khác nhau trên cùng một máy chủ. Ví dụ, máy chủ web sử dụng port 80 (HTTP), 443 (HTTPS) để phục vụ website, đồng thời port 3306 để quản lý cơ sở dữ liệu MySQL.

Truy cập từ xa:

Các giao thức như SSH (port 22) và RDP (port 3389) cho phép quản trị viên truy cập và quản lý máy chủ, thiết bị từ xa một cách an toàn.

Internet of Things (IoT):

Các thiết bị IoT như camera an ninh sử dụng port 554 (RTSP) để truyền phát video, giúp các thiết bị giao tiếp và trao đổi dữ liệu hiệu quả trong hệ sinh thái IoT.

Kết nối vật lý và truyền dữ liệu:

Các cổng vật lý như Ethernet, USB, HDMI không chỉ giúp kết nối thiết bị với mạng hoặc ngoại vi mà còn hỗ trợ truyền dữ liệu, âm thanh, hình ảnh và cung cấp nguồn điện cho thiết bị.

Port Forwarding:

Ứng dụng cho phép chuyển tiếp các yêu cầu kết nối từ một port trên thiết bị mạng này sang port khác trên thiết bị khác, giúp truy cập dịch vụ nội bộ từ bên ngoài mạng, rất hữu ích trong việc thiết lập truy cập từ xa hoặc dịch vụ đa phương tiện.

Port mạng đóng vai trò trung tâm trong việc quản lý, bảo mật và vận hành các dịch vụ mạng, từ bảo vệ hệ thống qua firewall, thiết lập VPN, hosting dịch vụ, đến kết nối và truyền tải dữ liệu trong các thiết bị vật lý và IoT.

Trên đây là những thông tin về Port là gì? Vai trò của Port đối với hệ thống mạng. Port mạng không chỉ là điểm kết nối vật lý hay ảo trên thiết bị mà còn là thành phần thiết yếu trong việc quản lý lưu lượng dữ liệu và bảo vệ hệ thống khỏi các nguy cơ tấn công. Hiểu rõ về port mạng giúp người dùng và quản trị viên mạng có thể kiểm soát, tối ưu hóa và bảo mật các kết nối mạng hiệu quả hơn, góp phần nâng cao sự ổn định và an toàn cho toàn bộ hệ thống mạng